تهران هنوز از شوک قتل تکان دهنده الهه حسین نژاد، دختر ۲۴ ساله ای که عصر ۴ خرداد ۱۴۰۴ پس از سوارشدن به یک سمند نقره ای «مسافرکش شخصی» در مسیر میدان آزادی → اسلامشهر به قتل رسید، بیرون نیامده است. واکنش ها گسترده بود؛ از کمپین های مجازی تا تجمع های صنفی. در همین میان، دکتر مالکی – رئیس سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی تهران – خطاب به شهروندان هشدار داد که «استفاده از خودروهای پلاک شخصیِ فاقد مجوز برای جابه جایی مسافر، نقض قانون و تهدید مستقیم جان مردم است». او تأکید کرد که آمار جرایم خشن در ناوگان رسمی تاکسی تقریباً صفر است و به دلیل رهگیری ۲۴ ساعته، بروز حوادثی مانند ماجرای الهه بسیار بعید به نظر می رسد.
زمینه و تاریخچهٔ حادثه
پروندهٔ الهه حسین نژاد؛ از مفقودی تا کشف جسد
الهه، شاغل در یک سالن زیبایی، حوالی ساعت ۱۹:۳۰ روز حادثه با یک «مسافرکش عبوری» سوار شد. طبق اعتراف قاتل ۲۶-ساله، انگیزه اصلی سرقت گوشی آیفون او بود؛ وقتی قربانی مقاومت کرد، با سه ضربه چاقو به سینه اش جان داد و جسد در بیابان های اطراف فرودگاه امام رها شد. پلیس با ردیابی دوربین های محور آزادی–اسلامشهر، سمند نقره ای را شناسایی و کمتر از ۱۰ روز بعد قاتل و مالک خودرو را بازداشت کرد.
افکار عمومی و موج مطالبهٔ امنیت سفرهای درون شهری
قتل الهه در فضای مجازی به نماد خطرات پنهان «مسافرکِشی شخصی» بدل شد. کارزارهای مردمی برای الزام نصب دوربین در تاکسی ها و پیوند شماره پلاک به هویت راننده طی ۴۸ ساعت بیش از ۴۰ هزار امضا جمع کرد. ترکیب همدردی، خشم و مطالبهٔ شفافیت، سازمان تاکسیرانی را واداشت تا برنامهٔ جامع «نظارت هوشمند» را تسریع کند.
پیامدهای استفاده از وسایل نقلیهٔ غیرمجاز
۱. مخاطرات جانی و امنیتی
خودروهای فاقد مجوز نه دوربین داخلی دارند، نه سامانهٔ GPS فعال، و نه اطلاعات راننده در دیتابیس سازمانی ثبت است؛ در نتیجه امکان ردیابی لحظه به لحظه یا پاسخگویی مؤثر در مواقع بحران بسیار محدود می شود. دکتر مالکی افزود٬ این خلأ نظارتی فضای مناسبی برای سرقت، آزار و حتی قتل فراهم می کند؛ همان گونه که در پروندهٔ الهه رقم خورد.
۲. تبعات بیمه ای و حقوقی
رانندهٔ مسافرکش شخصی معمولاً بیمهٔ مسئولیت یا معاینهٔ فنی ویژهٔ ناوگان عمومی ندارد. در صورت بروز خسارت یا صدمه، مسافر باید فرایند پیچیدهٔ شکایت شخصی را طی کند؛ بدیهی است که دریافت دیه یا غرامت دشوارتر خواهد بود و بار مالی بر دوش خانوادهٔ قربانی می افتد.
۳. آسیب های اجتماعی و اقتصادی
گسترش مسافرکشی غیرمجاز موجب کاهش درآمد رانندگان رسمی تاکسی می شود و چرخهٔ نوسازی ناوگان را مختل می کند. فرسودگی ناوگان، درنهایت، به افزایش آلایندگی و کاهش شاخص سلامت شهری منجر می شود؛ زنجیره ای که امنیت و کیفیت زندگی را یکجا تحت الشعاع قرار می دهد.
راهکارها و توصیه های دکتر مالکی برای کاهش حوادث مشابه
الف) تعهد شهروندی: فقط از تاکسی های دارای پلاک «ع» یا سامانه های ثبت شده استفاده کنید
مالکی با استناد به مادهٔ ۲۰۳ آیین نامهٔ راهنمایی و رانندگی یادآور شد که حمل ونقل مسافر با خودرو پلاک شخصی بدون مجوز رسماً ممنوع است. شهروندان موظف اند پیش از سوارشدن، به برچسب واحد، پلاک زرد یا QR-کد سامانهٔ هوشمند روی شیشهٔ جلو دقت کنند.
ب) تکمیل نصب علائم مُمیزه و دوربین داخل کابین
سازمان تاکسیرانی تا پایان تابستان ۱۴۰۴ مکلف شده تمام تاکسی ها و «تاکسی های اینترنتی» را به برچسب شبرنگ و دوربین کابین مجهز کند؛ در غیراین صورت، خودرو متخلف توقیف و به پارکینگ منتقل می شود.
ج) توسعهٔ سامانهٔ «تاکسی برخط» و ردیابی لحظه ای
برنامهٔ جدید «تاکسی برخط» به شهروندان اجازه می دهد مسیر، سرعت و هویت راننده را در طول سفر روی موبایل مشاهده کنند. این داده ها هم زمان در مرکز مانیتورینگ شهرداری ذخیره می شود و در صورت بروز حادثه، ظرف چند دقیقه در اختیار پلیس قرار می گیرد.
اقدامات سازمان تاکسیرانی برای پیشگیری از جرایم خشن
۱. نوسازی ناوگان و جایگزینی خودروهای برقی
طبق توافق شهرداری و دولت، رانندگان تاکسی می توانند با تسهیلات «صفر درصد» تا سقف ۱٫۲ میلیارد تومان، خودروی فرسوده را با تاکسی برقی تعویض کنند. خودروهای جدید از ابتدا به دوربین ثبت وقایع، GPS و دکمهٔ اضطراری مجهزند.
۲. گشت مشترک تاکسیرانی – پلیس راهور
به گفتهٔ مالکی، واحد گشت مشترک در نقاط پرخطر – میدان آزادی، ترمینال جنوب و ایستگاه مترو صادقیه – به صورت ۲۴ ساعته مستقر خواهد بود تا خودروهای مشکوک را متوقف و مدارک راننده را بررسی کند. تخلفِ «سوارکردن مسافر بدون مجوز» در مرحلهٔ نخست ۵ میلیون تومان جریمه و در تکرار، توقیف خودرو به دنبال دارد.
۳. کمپین های آموزش عمومی و فرهنگ سازی
سازمان تاکسیرانی با همکاری صداوسیما و سمن های حوزهٔ ایمنی، از هفتهٔ آینده کمپین «سفر امن» را در مدارس، ایستگاه های BRT و فضای مجازی آغاز می کند؛ پیام محوری این کمپین: «برچسب زرد = امنیت».
نتیجه گیری و چشم انداز
پروندهٔ الهه حسین نژاد یادآور شد که یک تصمیم به ظاهر ساده – سوارشدن به خودروی عبوری – می تواند آیندهٔ یک خانواده را نابود کند. هشدار صریح دکتر مالکی و برنامه های تازهٔ سازمان تاکسیرانی فرصتی است تا امنیت سفرهای درون شهری دوباره در اولویت قرار گیرد. اما موفقیت این برنامه ها بدون همراهی شهروندان و بازخواست مستمر رسانه ها ممکن نیست. هر مسافر، با انتخاب وسیلهٔ نقلیهٔ مجاز، در حقیقت از جان خود و سرمایهٔ اجتماعی شهر دفاع می کند؛ اقدامی کوچک که می تواند از تراژدی های بزرگ بعدی جلوگیری کند.