از میان ده ها دعای عمیق و نورانی موجود در صحیفه سجادیه، بی تردید معروف ترین دعای صحیفه سجادیه، دعای بیستم یا همان «دعای مکارم الاخلاق» است. این دعا شاهکاری از ادب عبادی، معرفت اخلاقی و سلوک توحیدی امام سجاد علیه السلام محسوب می شود. در این مقاله از پایگاه خبری «حامیان نور و قرآن»، به تحلیل، ساختار، مضامین و فضیلت این دعای شریف می پردازیم.
تاریخ انتشار: ۱۴۰۴/۰۳/۰۳
دعای مکارم الاخلاق چیست و چرا معروف است؟
معروف ترین دعای صحیفه سجادیه، دعایی است که امام سجاد علیه السلام در آن، عالی ترین مراتب اخلاق انسانی و الهی را از خداوند طلب می کند. از فروتنی و بردباری تا عفو، گذشت، صداقت، راستی، خویشتن داری، حسن خلق با دوستان و دشمنان و حتی رفتار با کسانی که به انسان بدی کرده اند. این دعا نه تنها یک متن عبادی، بلکه یک مکتب تربیتی جامع است.
مضامین کلیدی در دعای مکارم الاخلاق
در معروف ترین دعای صحیفه سجادیه، امام زین العابدین علیه السلام ۴۴ درخواست اخلاقی مطرح می کند که همگی مربوط به رشد شخصیت، تزکیه نفس و نحوه تعامل با جامعه است. برخی از مهم ترین فرازهای این دعا عبارتند از:
- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَ بَلِّغْ بِإِيمَانِي أَكْمَلَ الْإِيمَانِ…
- وَ اجْعَلْ نِيَّتِي فِي قَوْلِي وَ عَمَلِي خَالِصَةً لَكَ…
- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَ أَلْبِسْنِي زِينَةَ الْمُتَّقِينَ…
- اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنَ الَّذِينَ يَذَّكَّرُونَكَ فِي خَلَاءَاتِهِمْ…
جایگاه دعای مکارم الاخلاق در سلوک فردی و اجتماعی
معروف ترین دعای صحیفه سجادیه به عنوان نقشه راهی برای ساخت انسان مؤمن شناخته می شود. این دعا به انسان یاد می دهد که چگونه خشم خود را مهار کند، با مردم مدارا داشته باشد، از انتقام بپرهیزد، اهل کرامت باشد، و در برابر ناملایمات صبور و در برابر نعمت ها شاکر باشد. اگر جامعه ای تنها به بخشی از این آموزه ها عمل کند، اخلاق اجتماعی آن دگرگون می شود.
دیدگاه علمای شیعه درباره دعای مکارم الاخلاق
بزرگان شیعه همچون آیت الله بهجت، امام خمینی، علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی، این دعا را جامع ترین الگوی عرفان عملی در سبک اهل بیت دانسته اند. امام خمینی بارها این دعا را در درس های اخلاق خود به عنوان شاه کلید تهذیب نفس معرفی کرده و می فرمود: «اگر کسی فقط همین دعا را بفهمد و عمل کند، برای کمال او کافی است.»
تحلیل سیروس تیموری درباره اثرگذاری این دعا
سیروس تیموری، مدیرعامل پایگاه خبری «حامیان نور و قرآن»، در یادداشتی تحلیلی می نویسد: «در دنیایی که اخلاق روز به روز رنگ می بازد، ترویج معروف ترین دعای صحیفه سجادیه یعنی دمیدن روحی دوباره در جان جامعه. دعای مکارم الاخلاق، فقط برای تلاوت نیست؛ بلکه برای زیستن است. سیاست گذاران فرهنگی باید این متون را در نظام آموزشی، تربیتی و رسانه ای بازآفرینی کنند.»
زمان مناسب برای قرائت دعای مکارم الاخلاق
اگرچه این دعا را می توان در هر زمانی قرائت کرد، اما بسیاری از علما خواندن آن را پس از نماز شب، شب های جمعه، شب نیمه شعبان و ایام معنوی ماه رمضان توصیه کرده اند. بهتر است با وضو، با صدای آرام و در خلوت آن را خواند تا اثر تربیتی اش بیشتر باشد.
جمع بندی
در پاسخ به این سؤال که معروف ترین دعای صحیفه سجادیه کدام است، باید گفت: «دعای بیستم، دعای مکارم الاخلاق»؛ متنی آسمانی برای زمینی ترین روابط انسانی. این دعا، هدیه ای است از امام سجاد علیه السلام به تمام کسانی که در مسیر اصلاح نفس و اخلاق قدم برمی دارند. پایگاه خبری «حامیان نور و قرآن» با افتخار، این آموزه های ناب را به نسل امروز معرفی می کند تا مشعل هدایت خاموش نماند.