نفقه یکی از حقوق اساسی و مهم زنان در زندگی مشترک است که در فقه اسلامی و قانون مدنی ایران به رسمیت شناخته شده است. اما بسیاری از افراد می پرسند: در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد و چه شرایطی می تواند باعث سقوط این حق شود؟ این موضوع در پرونده های خانواده بسیار مهم است و شناخت دقیق آن می تواند از اختلافات جدی جلوگیری کند. در این مقاله به صورت جامع به این سؤال پاسخ می دهیم.
تاریخ امروز: ۱۴۰۴/۰۳/۰۷
نفقه چیست و جایگاه آن در قانون
نفقه به معنای تامین تمام نیازهای متعارف زن مانند مسکن، خوراک، پوشاک و هزینه های درمان است. بر اساس مواد ۱۱۰۶ و ۱۱۰۷ قانون مدنی، شوهر موظف است نفقه همسر خود را پرداخت کند. اما در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد؟ پاسخ به این سؤال نیازمند بررسی شرایطی است که در ادامه توضیح داده می شود.
شرایط قانونی و فقهی که باعث عدم تعلق نفقه به زن می شود
موارد متعددی وجود دارد که طبق قانون و فقه اسلامی، باعث می شود نفقه به زن تعلق نگیرد. مهم ترین این شرایط عبارتند از:
- عدم تمکین (نشوز): اگر زن بدون دلیل موجه از شوهر خود تمکین نکند (یعنی وظایف زناشویی و زندگی مشترک را انجام ندهد)، دیگر مستحق دریافت نفقه نخواهد بود. این مسأله اصلی ترین مصداق در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد است.
- عدم سکونت در منزل مشترک: در صورتی که زن بدون دلیل منطقی و مشروع منزل شوهر را ترک کند یا در خانه دیگری سکونت داشته باشد، نفقه به او تعلق نمی گیرد. البته اگر زن بتواند اثبات کند ترک منزل به علت سوء رفتار یا خطر جانی از سوی شوهر بوده، استحقاق نفقه همچنان برای او وجود دارد.
- طلاق بائن: در طلاق بائن، رابطه زوجیت کاملاً قطع می شود و زن در مدت عده مستحق نفقه نیست. این هم از مصادیق مهم در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد است.
- فسق یا زنا: در صورت اثبات ارتکاب زنا یا رفتار فسق کننده توسط زن، وی از دریافت نفقه محروم خواهد شد.
توضیح درباره تمکین و تاثیر آن بر نفقه
در بسیاری از پرونده های قضایی، موضوع در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد، به دلیل ادعای عدم تمکین مطرح می شود. تمکین به این معناست که زن وظایف خود را در قبال شوهر ایفا کند؛ در غیر این صورت، مرد می تواند با ارائه مدارک و رای دادگاه، از پرداخت نفقه معاف شود. البته زن می تواند دلایل موجه خود برای عدم تمکین را در دادگاه مطرح کند.
نقش سکونت زن و اثر آن بر نفقه
یکی دیگر از پاسخ های کلیدی به سوال در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد، ترک منزل بدون عذر موجه است. اگر زن بدون دلیل قانع کننده منزل را ترک کند یا بدون اجازه شوهر در خانه والدین خود زندگی کند، نفقه ای به او تعلق نمی گیرد. اما اگر این خروج ناشی از خشونت یا خطر جانی از سوی شوهر باشد، استحقاق نفقه باقی است.
طلاق بائن و آثار حقوقی آن بر نفقه
در طلاق بائن که رابطه زوجیت کاملاً قطع می شود (مانند طلاق خلع یا سه طلاقه)، نفقه به زن تعلق نمی گیرد و زن حتی در مدت عده نیز مستحق نفقه نخواهد بود؛ مگر در مواردی که زن باردار باشد. این مورد یکی از روشن ترین پاسخ ها به پرسش در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد محسوب می شود.
نظرات فقهی و حقوقی درباره شرایط عدم تعلق نفقه
مراجع تقلید و حقوقدانان بارها تصریح کرده اند که نفقه حقی قطعی برای زن است اما در موارد خاص مانند عدم تمکین، ترک منزل یا فسق آشکار، این حق ساقط می شود. تفسیر دقیق «در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد» در فتاوای مختلف منعکس شده و قانون مدنی نیز بر آن تاکید دارد.
پرسش های متداول درباره در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد
- در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد؟ زمانی که زن تمکین نکند، بدون دلیل منزل را ترک کند، طلاق بائن رخ دهد یا مرتکب فسق شود.
- اگر زن دلیل موجه برای ترک منزل داشته باشد، نفقه می گیرد؟ بله، در صورت وجود دلایل قانونی و مشروع، زن مستحق نفقه خواهد بود.
- آیا نفقه به زن مطلقه تعلق می گیرد؟ در طلاق رجعی تا پایان عده تعلق می گیرد اما در طلاق بائن خیر.
- چه کسی باید عدم تمکین را اثبات کند؟ مرد باید در دادگاه ادعای عدم تمکین زن را اثبات کند.
جمع بندی
در پایان باید گفت دانستن اینکه در چه صورت نفقه به زن تعلق نمیگیرد نیازمند شناخت کامل قوانین، مواد فقهی و رویه قضایی است. آگاهی زوجین از این شرایط و مراجعه به مشاوران حقوقی، می تواند به پیشگیری از اختلافات مالی و خانوادگی کمک کند. توصیه می شود هر گونه ادعای عدم تعلق نفقه، با مستندات و مدارک لازم به مراجع قانونی ارائه شود تا عدالت به بهترین شکل اجرا گردد.